PJESA I |
[6] |
|||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
PJESA II |
FJALORI |
Esp-Shqip |
Shqip-Esp |
M�simi i Gjasht� ( La Sesa Leciono)
Saluton al c�iuj! Ni komencu per subaj demandoj. Kion signifas en la Albana:
alporti |
c�eesti |
enfali |
kvarmonate |
nepardoninde |
alveni |
c�iuokaze |
enmeti |
malamiko |
piediri |
alveturi |
c�iutage |
finfine |
malantau� |
plenplene |
ellabori |
intersalti |
malmulte |
revidi |
antau�c�ambro |
antau�vidi |
elpreni |
jarcento |
matenmang�o |
scivola |
tagmang�o |
tralegi |
travidebla |
trilingva |
trinkebla |
internacia |
malc�eesta |
farenda |
vespermang�o |
interkulturo ? |
C�u vi povas formi novajn tiajn vortojn? Diru al mi dek tiaj vortoj!
Mohimi (neado)
P�remrat mohues b�hen nga ato t� pacaktuar duke v�n� n� krye �nen�.
Neniu-askush |
Nenien-p�r askund |
Nenies-i askujt |
Nenio-asgj� |
Neniam-askurr� |
Nenial-p�r asnj� arsye |
Nenia-asnj�lloj |
Neniom-aspak |
Neniel-as sesi |
Nenie-askund |
Sh�nim:
N� Esperanto nuk mund t� p�rdoren dy mohime n� t� nj�jt�n fjali, sikurse n� shqip. P.sh.: n� shqip ne themi �Nuk b�ra asgj�. K�tu ka dy mohime. N� Esperanto mund t� themi:
Mi faris nenion ose Mi ne faris ion.
Fjal�za �je�
�Je� z�v�nd�son p�remrat e tjer�, aty ku nuk �sht� e qart� se cili syresh duhet p�rdorur pik�risht. P.sh. ne themi:
Je via sano! -P�r sh�ndetin tuaj!
Mi venos je la sesa. -Do vij nga ora gjasht�.
Tio okazis je dekdua de aprilo 86. -Ajo ndodhi m� 12 prill 86.
Prepozicioj:
anstatau�- n� vend t�. P.sh.:
Anstatau� la direktoro venis la vic-direktoro.- N� vend t� drejtorit erdhi n�ndrejtori.
Li admonis s�in anstatau� sian kamaradon.-Ai e qortoi at� n� vend t� shokut t� saj.
sen -pa.
P.sh.: Mi ne povas fari tiun laboron sen vi.-S�mund ta b�j at� pun� pa juve
kontrau� -p�rball�.
P.sh.: La sidejo de partio situas kontrau� tiu de sindikatoj.-Selia e partis� ndodhet p�rball� asaj t� sindikatave.
por -p�r (dik�, q�llim etj).
P.sh.: Ni laboras por nia estonto.-Punojm� p�r t� ardhmen ton�.
La patrino ac�etis la ludilon por sia filo.-N�na e bleu lodr�n p�r djalin e vet.
ekster -jasht�. P.sh.:
La lernanto respondis ekster la leciontemo.-Nx�n�si u p�rgjigj jasht� tem�s m�simore.
Li j�etis la pilkon ekster la ludejon.-Ai e hodhi topin jasht� sheshit t� loj�s.
krom -p�rve�.
P.sh.: En la kinejo estis krom mi ankau� multaj aliaj gejunuloj.-N� kinema ishin ve� meje edhe shum� t� rinj e t� reja t� tjer�.
cis -k�tej. P.sh.:
Restu cis tiu linio!-Rri k�tej asaj vije!
La objekto situis cis la rivero.-Objekti ndodhej k�tej lumit.
kun -me, bashk� me.
Li venis kun siaj amikoj.-Ai erdhi bashk� me miqt� e tij.
lau� -sipas.
P.sh.: La problemo, lau� mi, estas ne grava.-Problemi sipas meje, s��sht� i r�nd�sish�m.
pri -p�r.
P.sh.: S�i pensas tutan tagon pri sia amanto.-Ajo mendon t�r� dit�n p�r t� dashurin e vet.
malgrau� -me gjith�.
P.sh.: Malgrau� la malfacilaj�oj ili sukcesis realigi la planon.-Me gjith� v�shtir�sit� ata arrit�n ta realizojn� planin.
pro -p�r shkak t�.
P.sh.: Pro ofta interrompado de elektra kurento oni ne povis enkomputili la tutan tekston.-P�r shkak t� nd�rprerjeve t� shpeshta t� energjis� elektrike ata s�mund�n ta hidhnin n� kompjut�r t�r� tekstin.
maltrans -k�tej (sikurse cis).
P.sh.: Maltrans la monto trovig�as olivarbaro.-K�tej malit ndodhet nj� pyll dru ulliri.
Noto: Mos i ngat�rroni fjal�t �per�-me an�n e, �por�-p�r nj� q�llim dhe �pro�-p�r arsye se !
Sufikso �ig�
Formon folje t� reja ose i b�n kalimtare foljet jo kalimtare . P.sh.:
S�i beligis sin antau� la spegulo.-Ajo u zbukurua para pasqyr�s.
La patrino purigis la c�ambron antau� la alveno de gastoj.-N�na e pastroi dhom�n para ardhjes se mysafir�ve.
Ili plac�igis al vizitantoj sian novan ekspozicion.-Ata b�n� q� vizitor�t ta p�lqenin ekspozit�n e tyre t� re.
Pra �igi� ka kuptimin �me b�
Sufikso�ig�i�
Ka kuptimin e anasjell�, d.m.th. �me u b� prandaj formon folje jo kalimtare. P.sh.:
S�ia vizag�o rug�ig�is kaj flavig�is kiam ajn oni demandis s�in pri sia amo.-Fytyra e saj skuqej dhe verdhej sa her� q� e pyesnin p�r dashurin� e saj.
La leciono komencig�is je la deka.-M�simi filloi n� or�n dhjet�.
Foljet �Plac�i � dhe � S�ati �
E para �sht� jo kalimtare, e dyta kalimtare, nd�rsa kuptimi i p�raf�rt. P.sh.:
Tiu junulino ege plac�is al Saimir sed s�i ne s�atis lin.-Ajo vash� i p�lqeu jasht�zakonsht Saimirit por ajo s�e p�lqente at�.
Ni s�atas nag�i, skati kaj grimpi -Na p�lqen t� notojm�, t� rr�shqasim dhe t� ngjitemi.
Sh�nim: Kushtorja e � s�ati � k�rkon gjithnj� paskajoren! P.sh.:
Mi s�atus demandi, c�u vi venos au� ne.-Do te desha t� pyes, n� se do vini apo jo?
Lidh�zja (interjekcio) �ke�
K�rkon gjithnj� urdh�roren. P.sh.:
Mi deziras ke ni kantu.-D�shiroj q� t� k�ndojm�.
Estus bone ke vi silentu.-Do qe mir� q� t� hesht�sh.
Tasko: Traduku Esperantlingven!
Asnj�ri s�e kish kryer detyr�n e sht�pis�. Vera e k�rkoi gjithkund n� sht�pi librin e saj, por nuk e gjeti. Asnj� ngjyr� nuk i p�lqeu n�n�s. N� or�n 6 ata zakonisht han� dark�. Dje ra nj� shi i im�t. Tomorri �sht� nj� mal shum� i madh n� jug t� Shqip�ris�. Sht�pi u pastrua para ardhjes s� miqve. Mua m� p�lqejn� lulet, nd�rsa v�llait loja me top. Do doja q� t�ju shihja m� t� lumtur. M�suesi tha se detyra e sht�pis� �sht� pak e v�shtir�. Ai k�rkon q� nx�n�sit t� jen� t� v�m�nd�sh�m gjat� m�simit.
Nu, c�u vi povas fari tion? Sukceson al vi!
Teksti i sot�m, p�rs�ri, synon q� ju t�i kuptoni element�t gramatikor� q� shtjelluam m� sip�r.
Maja
Maja estas beleta junulino. C�iuj s�iaj geamikoj amas s�in. Antau� tri tagoj malbono okazis: Sur strato au�to faligis s�in. Maja malsanig�is kaj havas altan temperaturon. S�ia patrino diris ke s�i devas resti hejme. Morgau� s�i vokos kuraciston. La kuracisto venis je la nau�a horo por helpi al Maja.
-Diru � aaa.. �, montru viajn piedojn, malvestu vin!
La kuracisto c�ion bone rigardis kaj fine diris:
-Unu semajnon restu hejme ...ne iru sub au�ton! Trinku multan teon matene kaj vespere. Mi deziras ke vi estu trankvila. Post unu semajno vi fartos pli bone. Mi venos revidi vin.
-Doktoro, c�u mia bonega amiko Karlo povas veni vidi min?
-Hm...jes...jes... Li povas veni...sed ankau� li estu trankvila.
C�u vi povas nun respondi al la subaj demandoj:
Kio okazis al Maja?
Kion faris kuracisto kun s�i?
C�u s�i resanig�us baldau�?
Kian deziron havis s�i?
Kian konsilon donis al s�i la kuracisto?
G�is revido!