Alfabeti-Alfabeto

A	adreso	B	bileto	C	celo	C�	c�eko
D	dialogo	E	ekrano	F	fakto	G	granito
G�	g�irafo	H	himno	H�	h�ameleono	I	intereso
J	jodo	J�	j�urnalisto	K	kalendaro	L	leopardo
M	modelo	N	nektaro	O	optimisto	P	pasporto
R	refreno	S	sekreto	S�	s�ablono	T	testo
U	uragano	U�	u�ato	V	vulkano	Z	zodiako

Zanoret (Vokaloj):       A        I         O        E        U

Sh�nim : U� nuk �sht� zanore por bashk�ting�llore, ajo �sht� nj� u e shkurt�r si� �sht� W n� anglisht. Prandaj nuk llogaritet kur num�rohen rrokjet. K�shtu, theksi (akcento)  bie gjithnj� n� zanoren e parafundit. P.sh. Albanio (te i-ja); Popolo  te o-ja e dyt�; baldau� te a-ja e par� sepse u� s��sht� zanore.

G�rmat (literoj) e ve�anta jan�:

C�= �	S�= Sh	G�= Gj
J�= Zh	H�=Nj� tingull midis h dhe k	U�=u e shkurt�r

P.sh.:

c�ielo -qiell	s�iri -me k�put�	h�oro �kor
morgau� �nes�r	larg�a -e madhe, e gj�r�

K�to g�rma shkruhen me kapu� sip�r, por n� kompjuter eshte me probleme paraqitja, prandaj i shkruajn� me apostrof djathtas, si ne k�tu, me x djathtas ose n� forma t� tjera, me marr�veshje. Ka p�rpjekje p�r nj� alfabet universal  ku psh G� shkruhet j, S� shkruhet sh, J� shkruhet zh, C� shkruhet ch, J shkruhet y etj.

Disa rregulla t� p�rgjith�shme:

Emrat (Nomoj) mbarojn� t� gjith� me o n� fund n� ras�n emrore dhe nuk ndryshojn� n� lakim, ve�se n� kall�zore ku mbarojn� me n. Shikoni fjal�t q� mor�m p�r alfabetin m� sip�r, ato shprehin emra.

Mbiemrat(Adjektivoj) mbarojn� me a n� fund ose me an n� kall�zore. K�shtu,

Frato=v�lla  nd�rsa frata=v�llaz�ror

Urbo=qytet   nd�rsa urba=qytet�s

Bono=mir�si nd�rsa bona=i mir�.

Shum�si (Pluralo)  formohet me j n� fund nd�rsa

Shquarja (distingo) b�het me La p�rpara. K�shtu

Floroj=lule n� shum�s	la floroj=lulet
Krajonoj=lapsa	la krajonoj=lapsat

Ja tani nj� lakim i thjesht� (deklinacio):

La pomo	La domo	La lando	La homoj	La floroj
De la pomo	De la domo	De la lando	De la homoj	De la floroj
Al la pomo	Al la domo	Al la lando	Al la homoj	Al la floroj
La pomon	La domon	La landon	La homojn	La florojn
Pri la pomo	Pri la domo	Pri la lando	Pri la homoj	Pri la floroj

Foljet (Verboj) n� m�nyr�n d�ftore i formojn� k�shtu koh�t e thjeshta:

E tashme (prezento) me as n� fund;

e shkuara (preterito) me is n� fund;

e ardhshmja (futuro) me os n� fund.

Mi kantas	Mi kantis	Mi kantos	Mi mang�as	Mi mang�is	Mi mang�os
Ci dancas	Ci dancis	Ci dancos	Ci  amas	Ci amis	Ci amos
Li ludas	Li ludis	Li ludos	Li legas	Li legis	Li legos
S�i skribas	S�i skribis	S�i skribos	S�i dormas	S�i dormis	S�i dormos
G�i saltas	G�i saltis	G�i saltos	G�i mortas	G�i mortis	G�i mortos
Ni laboras	Ni laboris	Ni laboros	Ni konstruas	Ni konstruis	Ni konstruos
Ili lernas	Ili lernis	Ili lernos	Ili ripozas	Ili ripozis	Ili ripozos

Ndajfoljet (Adverboj).

Ndajfoljet e prejardhura b�hen me e n� fund. P.sh.: 

bone    bele    dolce    rapide    alte    proksime    fore 

Sh�nim 

N� fjalor�t  e vegj�l t� Esperantos gj�nden zakonisht vet�m rr�nj�t e fjal�ve, psh labor, kant, kuir, lud, leg, am etj. Duke ditur qysh mbarojn� emrat, mbiemrat, foljet, etj ne mund t� formojm� vet� fjal� t� reja ose t� gjejm� kuptimin e fjal�ve q� hasim n� tekste.

P�remrat ( Pronomoj) si� e pam�, jan� mi, ci, li, s�i, g�i ( analogia e it n� anglisht), ni, vi, ili.

Ja disa fjali t� thjeshta (propozicioj):

Mi s�atas belajn floroj	La knabo ludas kun pilko
Ili volas kanti	La patro estas laca

A mund t�i p�rktheni k�to fjali n� shqip, sigurisht me ndihm�n e fjalorthit n� fund t� kursit? Provojeni.

P�rktheni tani nga shqipja n� Esperanto:

Djemt� do t� lozin me top

Ajo i p�lqeu lulet e bukura

Ja tani disa pyetje (demandoj)  q� b�hen p�r t�u prezantuar;

Kiu vi estas? -Kush jeni ju?

Mund t� p�rgjigjeni: Mi estas Pranvera. Mi estas la fratino. Mi estas la pos�tisto.

Kio vi estas? -�fare jeni ju?

Mund t� p�rgjigjeni psh: Mi estas knabo. Mi estas albano. Mi estas la filo.

Kie vi log�as? -Ku banoni?

Mund t� thoni: Mi log�as en Durr�s. Mi log�as en studenta domo.

Kiam vi naskig�is? -Kur keni lindur?

Mund t� thoni : Mi naskig�is antau� dudek jaroj. Mi naskig�is postmilite.

Kial vi venis? -Pse erdh�t?

Mund t� thoni : Mi venis por vidi vin. Mi venis  por ekzamenig�i.

Kies libro estas g�i? -I kujt �sht� ai lib�r ?

P.sh : G�i estas la libro de Fatmir. G�i estas libro de biblioteko. 

Kio estas g�i? -ǒ�sht� ajo (ai send)?

Mund t� themi: G�i estas tablo. G�i estas domo. G�i estas pomo.

Kien vi iras? -Ku po shkon?

Mund t� themi: Mi iras al Vlora. Mi iras al hejmo. Mi iras al kunveno.

Kiel vi faris tion? -Si e b�re at�?

Mi faris tion facile. Mi faris tion rapide. Mi faris tion plezure.

Kiom kostas g�i? -Sa kushton ajo(ai send)?

Mund t� themi: G�i kostas ducent lekojn. G�i kostas kare.

Kia  estas vi? -Si jeni ju (n� pikpamje cil�sore)?

P.sh. Mi estas bona  knabo. Mi estas nigrahara. Mi estas blonda. Mi estas altstatura.

Mi estas nervoza. Mi estas prudenta. Mi estas dolc�anima, grandanima.

Kian koloron g�i havas? -ǒngjyr� ka ai, ajo?

G�i  havas blukoloron, verdkoloron, blankkoloron.

Dhe tani a mund t�u p�rgjigjeni pyetjeve:

Kiu vi estas?

Kia vi estas?

Kio vi estas?

Kie vi log�as?

Prapashtesa (Sufiksoj)

Prapashtesa In formon gjinin� fem�rore p�r frymor�t. P�r jo frymor�t nuk flitet p�r gjini. K�shtu,

knabo-djal�,           nd�rsa knabino-vajz�;

belulo-bukurosh,     nd�rsa belulino-bukuroshe;

junulo-djalosh,                   junulino-vash�;

onklo-daj� (xhaj�),            onklino-teze (hall�);

nepo-nip,                          nepino-mbes�

Prapashtesa Ist tregon profesionin me t� cilin njeriu nxjerr t� ardhurat e veta. P.sh. 

instrui -me dh�n� m�sim	instruisto -m�simdh�n�s ose m�sues;
sporto -sport	sportisto -sportist profesionist.

Parashtesa ( Prefiksoj)

Parashtesa Mal. Fjal�t e kund�rta (Antonimoj) formohen me parashtes�n mal. P.sh. 

malbona-i keq,       maldolc�a-i hidhur �

Parashtesa Ge p�rfshin n� nj� fjal� t� dyja gjinit�. P.sh.

geknabo-vajz� ose djal�	gepatro-prind
gekamarado-shok ose shoqe	geamiko-mik ose mikesh�
geedzo-bashk�short ose bashk�shorte.

Fjal�t e p�rngjitura (kunmetitaj vortoj) e kan� fjal�n kryesore n� fund. P.sh.: 

skribotablo-tryeze shkrimi	legolibro-lib�r leximi
amletero-let�r dashurie	kurag�vorto-fjal� kurajuese.

A mund t� p�rktheni?

lingvisto	skribmas�ino	lernoc�ambro
eduksistemo	patrino	malrapida	gefianc�o ?

Dhe tani njihuni me nj� tekst t� shkurt�r ku jan� paraqitur element�t gramatikor� t� shtjelluar m� sip�r. P�rkthejeni at�:

Amiko Marko

Marko estas mia amiko. Li estas lernanto kaj sportisto. Li nun sidas en c�ambro kaj lernas. Sur tablo estas paperoj kaj libroj. G�i estas skribotablo. La libroj sur la tablo estas lernolibroj. La patro kaj patrino de mia amiko ne estas en la c�ambro. Ili nun laboras. Lia patro estas laboristo. Li laboras en hotelo. La patrino instruas. S�i estas instruistino.